Mỗi khi Tết đến và xuân về, dường như không thể thiếu mâm ngũ quả trên bàn thờ ông bà và tổ tiên trong mỗi gia đình người Việt. Những tháng cuối cùng của năm, hãy cùng Blogshare khám phá về nguồn gốc và ý nghĩa của mâm ngũ quả để biết cách chuẩn bị một cách chu đáo nhé!
Mâm ngũ quả, một phần quan trọng trong nền văn hóa và tâm linh của người Việt, là một biểu tượng tượng trưng cho sự thịnh vượng, may mắn, và tôn vinh tổ tiên trong dịp Tết truyền thống. Mâm ngũ quả không chỉ đẹp mắt mà còn có ý nghĩa sâu sắc, khi mỗi loại trái cây và cách bài trí trên mâm mang theo một thông điệp đặc biệt. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về mâm ngũ quả, ý nghĩa của từng loại trái cây, và cách chuẩn bị mâm ngũ quả một cách truyền thống để chào đón Tết một cách đáng nhớ.
Nguồn gốc của mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả bao gồm năm loại trái cây khác nhau, thường được các gia đình Việt sắp xếp trên bàn thờ trong dịp Tết nguyên đán. Qua tên gọi của các loại trái cây này, mỗi gia đình truyền đạt những mong muốn riêng cho năm mới. Tùy theo vùng miền và thời kỳ, mâm ngũ quả hiện nay thường mang tính chất trang trí hơn là tâm linh. Người phương Đông thường tôn vinh thuyết Ngũ hành, bao gồm Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, và Thổ, những yếu tố tạo nên vạn vật theo triết lý duy vật cổ đại. Năm loại trái cây trong mâm ngũ quả thường biểu thị sự đầy đủ và tượng trưng cho ngũ phúc lâm môn: Phú, Quý, Thọ, Khang, và Ninh.
Hơn nữa, trong văn hóa phương Đông, không chỉ mâm ngũ quả mà còn nhiều khía cạnh khác của tự nhiên có liên quan đến số “ngũ,” như ngũ hành, ngũ cốc, ngũ quan, ngũ vị, ngũ tạng…
Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên Đán
Ngũ trong tiếng Việt thường được xem như biểu tượng chung của sự sống. Mâm ngũ quả thể hiện sự đa dạng của các loại trái cây từ trái đất và trời, dùng để thờ cúng. Trong sách Chiêm Thư, mâm ngũ quả thường được sử dụng để dự đoán mùa màng sẽ tốt hay xấu, và sau đó, nó trở thành biểu tượng của sự cầu mong cho một mùa màng bội thu của người nông dân. Sự lựa chọn của năm loại trái cây phản ánh nguyên tắc ngũ hành tương ứng với mệnh của con người và việc lựa chọn số lẻ tượng trưng cho sự phát triển và sự sống tươi đẹp.
Quả, trong truyền thống văn hóa, thường được xem như biểu tượng của sự thịnh vượng. Hình tượng của từng quả thể hiện một vũ trụ riêng biệt, với mỗi quả chứa bên trong một hạt, tượng trưng cho các ngôi sao và mang ý nghĩa sự sống vĩnh cửu, tái sinh và phát triển không ngừng.
Cách bày mâm ngũ quả đẹp và ý nghĩa cho ngày Tết theo từng miền
Bởi vì địa lý tự nhiên của Việt Nam biến đổi theo từng vùng, mâm ngũ quả thường thay đổi về loại trái cây và cách bày trình để phản ánh sự đa dạng và thích nghi với điều kiện địa lý khác nhau.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Mâm ngũ quả của người miền Bắc thường bao gồm những loại trái cây phổ biến sau:
- Chuối xanh: Trái chuối xanh, với màu xanh tượng trưng cho yếu tố hành Mộc, biểu hiện sự bình an, sung túc, đòi bọc và tình thân thắm thiết như bàn tay che chở.
- Lê: Với hương vị ngọt ngào và mịn màng, trái lê thể hiện ý nghĩa của sự suôn sẻ và trơn tru trong mọi việc.
- Lựu: Trái lựu, với nhiều hạt, tượng trưng cho sự đa dạng của con cháu và gia đình đầy đàn.
- Phật thủ: Trái Phật thủ có hình dáng đặc biệt giống như bàn tay của Phật, mang ý nghĩa che chở và bảo vệ gia đình.
- Táo: Các loại táo như táo tây, táo ta, táo tàu, tượng trưng cho sự phú quý và giàu sang.
- Bưởi: Trái bưởi tròn trịa và mát lạnh, biểu hiện sự ngọt ngào và may mắn trong cuộc sống.
- Cam, quất: Sự tương đồng âm thanh giữa từ “quất” và “cát” trong tiếng Hán mang ý nghĩa của sung túc, ăn làm ra, và sự dồi dào trong sức sống.
- Lê – ki – ma (trứng gà): Biểu hiện sự may mắn và lộc trời ban.
Mâm ngũ quả miền Trung
Mâm ngũ quả của người miền Trung thường bao gồm các loại trái cây sau đây:
- Nải chuối: Tượng trưng cho ý che chở và bảo bọc.
- Lê – ki – ma (trứng gà): mang ý nghĩa lộc trời ban phước.
- Dừa: Biểu thị ý nghĩa là không thiếu, sự thịnh vượng.
- Sung: Liên quan đến biểu tượng sung mãn về sức khỏe và tài chính.
- Đu đủ: Đem đến sự đầy đủ và thịnh vượng.
- Lựu: Có nhiều hạt, tượng trưng cho sự đa dạng và con đàn cháu đồng đều.
- Phật thủ: Giống như bàn tay của Phật, che chở và bảo vệ con người
- Táo: Mang ý nghĩa của phú quý và thịnh vượng.
- Hồng và quýt: Biểu hiện sự thành công và thịnh vượng.
- Thanh long: Tượng trưng cho sự gặp hội của rồng mây.
- Bưởi và dưa hấu: Tròn trịa và mát mẻ, hứa hẹn sự ngọt ngào và may mắn.
- Xoài: Biểu thị mong muốn tiêu xài không thiếu thốn.
Mâm ngũ quả miền Nam
Mâm ngũ quả của người miền Nam bao gồm các loại trái cây sau đây:
- Dưa hấu: Tròn trịa và mát mẻ, tượng trưng cho sự ngọt ngào và may mắn trong cuộc sống.
- Sung: Biểu thị mong muốn sự sung túc, sự tròn đầy và hạnh phúc về sức khỏe và tài chính.
- Đu đủ: Là biểu tượng của sự đầy đủ và thịnh vượng.
- Xoài: Được dùng để cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn.
- Bưởi: Trái bưởi tròn trịa và mát lạnh, biểu hiện sự ngọt ngào và may mắn trong cuộc sống.
Sai lầm cần tránh khi chuẩn bị mâm ngũ quả
Sắp xếp các trái cây đã chín
Trái cây đã chín thường có màu sắc đẹp, vì vậy nhiều người thường lựa chọn chúng để bày trên mâm ngũ quả. Tuy nhiên, nếu sử dụng trái cây đã chín, chúng sẽ dễ bị hỏng khi được trưng bày trong khoảng thời gian từ 5 ngày đến 1 tuần trong dịp Tết. Hơn nữa, sức nhiệt từ ngọn nến khi thắp sẽ cũng gây tổn thương cho những loại trái cây này.
Tránh sử dụng trái cây có gai và mùi nặng
Nên tránh sử dụng trái cây có vỏ ngoài gai nhọn như mít, sầu riêng, hay dứa trên mâm ngũ quả trong ngày Tết. Ngoài ra, mít và sầu riêng thường có mùi hăng nồng. Theo quan niệm của người xưa, không nên đặt những loại trái cây quá thơm hoặc có đặc điểm nhọn trên bàn thờ vì đây là nơi linh thiêng.
Hạn chế sử dụng trái cây còn ẩm ướt
Nhiều người thường có thói quen rửa sạch trái cây trước khi bày lên mâm. Tuy nhiên, nếu trái cây vẫn còn dấn nước sau khi rửa, chúng sẽ dễ bị hỏng. Vì vậy, sau khi mua trái cây về nhà, bạn có thể lau nhẹ bằng khăn giấy để loại bỏ bụi bẩn bên ngoài mà không để lại dấn nước.
Hi vọng rằng thông tin từ Blogshare đã giúp bạn sắp xếp mâm ngũ quả một cách hoàn hảo. Chúc bạn và gia đình có một kỳ nghỉ Tết tràn đầy ý nghĩa và hạnh phúc!
